گذر فرهنگ و هنر زیر سایه کووید ۱۹

غلامرضا زوزنی/شهرآرانیوز - طبقه مثبت ۲ مجتمع تجاری آسمان درخیابان ۱۷ شهریور، چند ماهی است که «گذر فرهنگ‌وهنر» مشهد شده‌است. در این گذر که اوایل آبان‌ماه پارسال به دست سیدعباس صالحی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، افتتاح شد، نزدیک به ۷۰ هنرمند به ارائه محصولات هنری تولید خودشان پرداخته‌اند. تمام این واحد‌های تجاری فقط با دریافت ماهیانه چند صد هزار تومان از هنرمندان به عنوان شارژ، از شهریور ۹۸ به مدت یک سال در اختیار آن‌ها قرار داده شده است.
هم‌زمان با آغاز طرح فاصله‌گذاری اجتماعی و قرنطینه خانگی، همه این گذر هزار‌و‌دویست متری خالی شد و در سکوت فرو رفت. نزدیک به ۲ ماه این گذر همانند چندین مجتمع تجاری پیرامونی‌اش تعطیل بود و تازه چند روزی است که با رعایت نکات بهداشتی باز شده است. گذر فرهنگ و هنر از ساعت ۱۰ صبح تا ۶ بعد‌از‌ظهر برای مراجعه هنردوستان باز است، اما اغلب غرفه‌ها هنوز تعطیل هستند.
در ادامه پای صحبت چند نفر از هنرمندانی نشستیم که در این گذر غرفه دارند و ۲ ماه تعطیلی کارشان را تحمل کرده‌اند.

ترس از خرج کردن پول در موقعیت خطرناک
فریده سهراب‌نیا، تولیدکننده مصنوعات چوب و رزین، بانویی است که ارتباط بیشتری با اهالی گذر فرهنگ و هنر دارد. او می‌گوید که اغلب غرفه‌دار‌ها در این بازار فرهنگی هنری خانم و سرپرست خانوار هستند و با توجه به ساعت محدود سرویس‌دهی حمل و نقل عمومی برایشان مقدور نیست فعلا غرفه‌شان را باز کنند: «چند روزی شده که گذر فرهنگ و هنر را دوباره باز کرده‌اند. به ما هم اطلاع داده‌اند که محیط چند بار ضدعفونی شده است و ما می‌توانیم در ساعات مشخص و در امنیت به محل کارمان باز گردیم؛ اما مشکلات و محدودیت‌های رفت و آمد از طرفی و رعایت شرایط قرنطینه ا‌ز سوی هنرمندان از طرف دیگر اجازه نمی‌دهد فعالیت در گذر برای غرفه‌دار‌ها عادی شود.»
فروش محصولاتی که سهراب‌نیا تولید می‌کند اساسا در فضای مجازی انجام می‌شود؛ از همین رو تا جایی که توانسته سعی کرده بازارش را از آسیب‌های کرونایی مصون نگه‌دارد. با این حال، کار این بانوی هنرمند و کارآفرین هم به خاطر وضعی که کرونا برای مشاغل ایجاد کرده بی‌ضرر نبوده است: «شرایطی که کرونا ایجاد کرده فقط منحصر به قشر هنرمند نیست و همه را دربر گرفته است. مزیت کار هنر به سایر مشاغل همین است که امکانات عرضه محصولاتش در فضای مجازی وجود دارد. از طرفی، چون مردم از خرج کردن پولشان در موقعیت‌های خطرناک هراس دادند شرایط برای تولیدکننده‌های محصولات هنری مانند ما هم دشوار بود و از این وضعیت آسیب دیده‌ایم.»

هزار وعده خوبان ...
تقریبا اوایل اسفندماه پارسال بوده که رفت و آمد در گذر فرهنگ و هنر به دلیل طرح فاصله‌گذاری اجتماعی ممنوع شد. از آن زمان نصیبه ضرغامی، هنرمند سفالگر و مجسمه‌ساز هم غرفه‌اش را تعطیل کرده است. او می‌گوید از آن روز حتی یک ریال هم درآمد نداشته و در این اوضاع، شرایط برایش سخت شده است این بانوی مجسمه‌ساز که پیش از این به فکر فروش مجازی محصولات خود نبوده می‌گوید: «تمام این روز‌ها را در خانه قرنطینه بودم و هیچ فعالیتی نداشتم. حتی نتوانستم سفارشی بگیرم. باید به فکر این باشم تا فعالیتم را در فضای مجازی بیشتر کنم.»
به نظر او گذر فرهنگ و هنر بعد از گذشت ۶ ماه فعالیت جان نگرفته بود که با این شرایط روبه‌رو شد. در حالی که تنها کمتر از ۶ ماه تا پایان قرارداد غرفه‌دار‌ها با گذر فرهنگ و هنر باقی مانده، ضرغامی بعید می‌داند بعد از این هم آبی از دیگ آن بازار برای هنرمندان گرم شود: «زمان افتتاح گذرفرهنگ و هنر، آن‌طور که باید برایش تبلیغ نشد. عامه مردم نمی‌دانند گذر فرهنگ و هنر چیست. خیلی‌ها نمی‌دانند گذر فرهنگ و هنر یک بازار برای فروش محصولات هنری است. حالا که ۲ ماه هم تعطیل بوده و تبلیغاتی هم برای آن نبوده بعید است رونق بگیرد. این کم رونقی برای حرفه من، سفالگری، شاید کمتر احساس شود، چون من از غرفه علاوه بر استفاده نمایشگاهی، بهره کارگاهی هم می‌بردم و بخشی از تولیداتم را در آنجا انجام می‌دادم. اما برای سایر هنرمندانی که تولیداتشان را برای فروش در غرفه‌ها قرار داده‌اند نبود رونق ضرر است. آن وعده‌ها و قول‌هایی که در ابتدا برای رونق گذر به ما داده بودند را عملی نکردند.»
به گفته ضرغامی، در حالی که توقع می‌رفت به دلیل تعطیلی کسب و کار، مبلغ شارژ ماهیانه از آن‌ها دریافت نشود، اما ظاهرا مسئولان گذر فرهنگ و هنر قصد دارند شارژ این مدت را نیز از غرفه‌داران دریافت کنند.

کار در خانه، یک سبک زندگی
یکی دیگر از غرفه‌داران در گذر فرهنگ و هنر، مریم وکیلی، نقاش و طراح سیاه‌قلم، است که چندین سال به طور حرفه‌ای طراحی و نقاشی انجام می‌دهد. سابقه او باعث شده عرضه آثارش در فضای مجازی هرچند اندک، متوقف نشود و کم‌و‌بیش در قرنطینه خانگی و تعطیلی گذر هم فعالیت هنری خود را ادامه دهد. با این حال شرایط او هم چندان تعریفی نیست: «با اینکه در فضای مجازی فعالیت دارم و از این طریق سفارش می‌گیرم باز هم کرونا تأثیر سوء خودش را بر کارم گذاشت. سفارش‌هایی که در این مدت گرفتم تنها به اندازه‌ای بوده که از پس مخارج اولیه ام برآیم.»
افرادی همانند وکیلی و اغلب هنرمندان که سابقه فعالیت زیادی دارند با اینکه شرایط اقتصادی‌شان در اوضاع قرنطینه با چالش روبه‌رو می‌شود، اما باز هم فرصت در خانه ماندن را مغتنم می‌شمارند. به گفته او، کار کردن در خانه و زندگی در قرنطینه هم یک سبک زندگی است که احتمالا باید بیشتر به آن عادت کنیم: «با اینکه برای انجام کار محدود شده‌ایم، اما می‌توانیم به کار‌هایی که مدت‌هاست وقت انجامش را نداشتیم فکر کنیم و آن‌ها را انجام بدهیم.»
همه دغدغه هنرمندان در گذر این است که بازارشان گرم شود. این نقاش باور دارد گرمای بازار هنر جز با همت هنرمندان و توجه مسئولان ممکن نیست.

ایستاده روی پای خود
یکی از هنرمندانی که در این گذر غرفه دارد، مایل نیست نامش را در گزارش ذکر کنیم. او می‌گوید که مسئولان گذر فرهنگ و هنر هیچ تبلیغ جدی برای رونق کسب و کار هنرمندان در شهر انجام نداده‌اند. هرچه تبلیغ بوده را خودش با هزینه شخصی‌اش منتشر کرده و اگر کارش رونقی هم گرفته به دلیل تلاش و زحمت خودش بوده است: «پیش از دوران قرنطینه و ممنوعیت فعالیت کسب و کارها، صددرصد افرادی که برای خرید به غرفه من مراجعه می‌کردند به واسطه تبلیغ‌های شخصی‌ام بود. در دوران قرنطینه هم اگر توانستم کارم را سر پا نگه دارم و بدهی‌هایم را تا حدودی بدهم به دلیل این بود که در فضای مجازی تبلیغات کردم.»
او امیدوار است با این هزینه‌ای که برای تبلیغات می‌کند گذر فرهنگ و هنر همچنان پابرجا باشد تا بتواند کسب و کار هنری‌اش را به سود‌دهی برساند و از آن کار آفرینی کند: «معلوم نیست چند وقت دیگر این گذر دائر است. شاید تا پایان شهریور بیشتر مجتمع تجاری در اختیار هنرمندان نباشد و این بلاتکلیفی نگرانی‌ها را برای هنرمندانی که روی کار در گذر فرهنگ و هنر حساب و هزینه کرده‌اند افزایش می‌دهد.»
او می‌گوید بجای اینکه مسئولان راه‌انداز گذر فرهنگ و هنر برای رونق بازار هنری تلاش کنند، هنرمندان با هزینه شخصی مشغول تبلیغات برای مجتمع تجاری‌ای هستند که گذر در آن واقع شده است: «در واقع ما با هزینه خودمان برای محلی که گذر در آنجا واقع شده تبلیغ می‌کنیم. مجبوریم برای اینکه جا و مکان فروشگاهمان را مشخص کنیم نشانی مجتمع تجاری را بدهیم و این درواقع بیشتر تبلیغ این مجتمع تجاری است.»